Натурфилософия

Натурфилософия – ойша тұтастықта қарастырылатын табиғаттың философиясы. Жаратылыстану мен натурфилософияның, сол сияқты натурфилософияның философиядағы орны тарихи өзгеруде болды. Ертедегі грек философиясында сократтықа дейінгі кезеңде физиология және физика деп аталған натурфилософиядан жаратылыстану бастама алды. Көне грек натурфилософтары ғылым тарихында едәуір маңызды рөл атқарған бірқатар гипотезалар ұсынды, мысалы, атомистік гипотеза (Демокрит). Аристотель философиясында өзіне қозғалыс туралы ілімді, космология және биологияны қосқан натурфилософия (физика) аса маңызды орын алды. Натурфилософия стоицизм философиясында да үлкен рөл ойнады, "philosophia naturalis" деген терминнің өзін алғаш рет римдік стоик Сенека енгізді.

Патристика мен схоластикадағы антикалық натурфилософияның кейбір элементтері христиандықта, сол сияқты мұсылмандықта креационистік құрылымдарға (жасау, жарату идеяларына) бейімделген болатын. Қайта Өркендеу дәуірінің философиясында табиғатқа назар пантеизм, органицизм, микрокосмос және макрокосмос идеялары негізінде натурфилософиясының жаңа өрлеуінде көрініс тапты. Дж. Бруноның натурфилософиялық идеяларын және Н. Коперниктің гелиоцентристік жүйесін атауға болады.

XVII – XVIII ғғ. механистік жаратылыстанудың даму кезінде табиғатты зерттеудің аналитикалық (талдау) әдістері басымдық алғанда натурфилософия екінші кезеңге ығыстырылды. Бірақ XVIII ғ. аяғы - XIX ғ. басына қарай көп жаңа ғылыми теориялар – жылу, электричество, магнетизм туралы ілімдер пайда болды, органикалық емес және органикалық табиғат арасында байланыс орнатылды және с.с. Соларды қорытындылау негізінде ұлы неміс идеалисі Ф. Шеллинг осы дәуірдің бірқатар жаратылыстанушыларына (әсіресе неміс және орыс) ықпал тигізген тиянақты натурфилософияны дамытты (алғаш рет түрі өзгерген "naturphilosiphie" терминін қолданды). XIX ғ. аяғы - XX ғ. басында жаңа натурфилософиялық идеялар ұсынылды (В. Оствальд, Х. Дриш, Т. Липпс, А. Уайтхед).